Miasto 44 (2014)

Moim zdaniem „Miasto 44” to film o bardzo wyraźnej strukturze. Pozorny chaos estetyczny organizuje jedna dominująca zasada: (…) konsekwentne zestawianie tego, co sztuczne z tym, co realne. W filmie Komasy teatralność czy udawanie zderzone zostały z okrucieństwem wojny, czyli z tym, co latem 1944 roku było dla warszawiaków najbardziej rzeczywiste, namacalne i powszednie.

Jan Komasa usiłował opowiedzieć tragiczną historię w sposób nowoczesny, opierając ją na mikroopowieściach. Tym jednak, co przede wszystkim udało mu się umniejszyć, są emocje – i sens. (…) Bohaterowie Komasy są bladzi i cieniutcy niczym skrawki bibułki. Wszyscy sprawiają wrażenie ledwo naszkicowanych, stworzonych z gotowych (stereo)typów.

Miasto 44 jest jak człowiek, który używa tylko wielkich słów i przeżywa tylko krańcowe emocje. Nie ma tu miejsca na półtony, ani na wątpliwości. Myślom bohaterów nie potrzeba zdań podrzędnie złożonych, wystarczą komiksowe dymki. Mimika aktorów nie musi wyrażać głębi przeżycia (…) Scenografia i efekty robią to pracowicie za nich nieomal od pierwszej sceny. Taka konwencja.

Komasa co rusz razi widza prądem i doprowadza do wstrząsów, ale robi to mechanicznie, trochę dla samego efektu. Z jednej strony Grand Guignol, z drugiej – sentymenty. Deszcz z porozrywanych ludzkich cząstek i krwi, zmiażdżone przez pociski twarze, ciała zdmuchiwane przez fale uderzeniowe i obijane o ściany zupełnie jak kukiełki, śmierć pod każdą postacią, a obok tego wszystkiego wygłaskani powstańcy i nakręcone w zwolnionym tempie sceny miłosne, w których wokół nagich ciał kochanków wiruje cały świat – płomienie, pociski i gwiazdy.

Nie można zaakceptować „Miasta 44”, jeśli nie przyjmie się obowiązującego w nim założenia: że powstanie warszawskie oglądamy tu z perspektywy ludzi niedojrzałych, niemających jeszcze pojęcia o życiu. (…) w „Mieście 44” tzw. zawartość emocjonalna jest ważniejsza niż tzw. zawartość myślowa. Mimo to doceniam walor edukacyjny „Miasta 44” przeznaczonego przecież głównie dla młodzieży, która raczej nie garnie się do książek o historii.

Mamy tu łańcuch emocji, które nie prowadzą do metafory, nie wybrzmiewają, a nawet powodują lekkie zobojętnienie. Patrzę na zegarek: kiedy to powstanie się skończy? (…) Widz żądny silnych wrażeń dostanie je w skali 1:1. Kino mówi: popatrz, to wszystko działo się naprawdę, mogłeś w tym brać udział. Jednak to imitacja. Chwilami doskonała, ale tylko imitacja zdarzeń, konfliktów, dramatów. Imitacja wielkiego kina.

W „Mieście 44” wszystko dzieje się za szybko, za głośno i zbyt intensywnie. (…) Może każde pokolenie musi opowiedzieć powstanie warszawskie zgodnie ze swoją wrażliwością? A Komasa zrobił to w sposób przejmujący, wstrząsający i efektowny.

Niby wiemy, jak to wszystko się skończyło. Historia Powstania jest nam regularnie przypominana, a zasadność jego wybuchu wciąż dyskutowana. Ale Komasa nie dołącza do tego sporu. (…) Jako artysta woli zmierzyć się z wartościami wciąż nierozerwalnie splątanymi z historią Powstania: spektakularną traumą, ostatecznym upodleniem i mitem państwa „przegranego”.

Film operuje najprostszymi schematami. Przeciwstawia naiwnej fantazji, dziecięcej brawurze, erotycznemu nienasyceniu paranoiczny terror, okrucieństwo wojny. Tylko i aż tyle.

Miasto 44” (…) nie jest filmem o Powstaniu, ale historią miłosną rozgrywającą się w czasie Powstania. Uwaga twórców skupia się na postaciach trójkąta, Stefanie, Kamie i Alicji. Rozwijające się między nimi zależności uczuciowe mają dostarczyć filmowi podstawy dramaturgicznej. W konsekwencji brak tu narracyjnego miejsca i oddechu na wizję Powstania.

Powstał film pasjonujący. Młody reżyser nie ocenia, nie zagląda do gabinetów polityków, nie podsłuchuje narad dowództwa. Nie pokazuje żołnierzy. Opowiada o chłopcach i dziewczynach u progu życia, którzy poszli walczyć, bo chcieli czuć się wolni. (…) Z ekranu płynie współczesna muzyka, jakiej słuchają dzisiejsze nastolatki, momentami obraz zwalnia albo pojawiają się efekty niemal jak u Tarantina. I dobrze, bo „Miasto 44″ ma przemówić do wyobraźni dzisiejszej widowni.